بازیافت (recycling) به آماده‌سازی مواد برای بهره بری دوباره گفته می‌شود. موادی که معمولاً بازیافت پذیر می‌باشند عبارتند از آهن آلات، فلزات ، پلاستیک، شیشه، کتاب و کاغذ، کارتن و مقوا، برخی مواد شیمیایی و آشغال که به کود کمپوست تبدیل می‌شود.
بازیافت از هدر رفتن منابع سودمند و سرمایه‌های ملی جلوگیری می‌کند و مصرف مواد خام و مصرف انرژی را کاهش می‌دهد. با این کار، تولید گازهای گلخانه‌ای نیز کاهش می‌یابد. بازیافت مهم‌ترین مفهوم و ساختار در مدیریت پسماند است.
سرچشمه مواد اولیه بازیافتی یا به عبارتی بازیافتنی‌ها، بیشتر، خانه‌ها و صنایع هستند. برای آسان‌تر کردن کار بازیافت معمولاً دو نوع جداسازی مواد صورت می‌گیرد که «تفکیک در مبدأ» و «تفکیک در مقصد» نام دارند. تفکیک در مبدأ در سطح شهر و خیابان‌ها و فروشگاه‌ها از طریق ایستگاه ها و عوامل جمع آوری سیار انجام می‌شود ولی برای تفکیک در مقصد مکان ویژه‌ای به نام "کارخانه" یا "سایت دفن و پردازش " در نظر گرفته شده‌است.در سایت بازیافت، مواد بازیافتی و غیرقابل بازیافت (ریبجکتی) دسته‌بندی می‌شوند گه مواد قابل بازیافت مجدد تفکیک شده و به مواد اولیه صنایع تبدیل و بخش اعظمی از زباله های تر به کود کمپوست و مابقی پسماند ها دفن می شود .
تلاش جوامع پیشرفته در سالهای اخیر بر این است که مقدار حجم رباله و در پی آن دفن بی رویه و غیر اصولی پسماندها کاهش یابد که وصول به این مهم درک متقابل مردم و درایت مدیران مربوطه را در انتقال این مفهوم به شهروندان را می طلبد.
در تعریفی دیگر میتوان گفت بازیافت عبارت است از فرایند پردازش مواد مصرف شده به محصولات و مواد تازه به منظور جلوگیری از به هدر رفتن مواد سودمند بالقوه (ذخیره‌ای)، کاهش مصرف مواد خام، کاهش مصرف انرژی، کاهش آلودگی هوا حاصل از سوختن مواد و آلودگی آب‌ها حاصل از تدفین زباله‌ها در خاک به وسیلهٔ کاهش مقدار معمول زباله‌ها و کم کردن نشر گازهای گلخانه‌ای در مقایسه با تولید خالص. بازیافت یک مؤلفهٔ کلیدی در مدیریت مدرن کاهش مواد زائد که شامل سلسله مراتب کم کردن، دوباره مصرف کردن و بازیافت است. مواد قابل بازیافت چیزهای زیادی را شامل می‌شوند از جمله بسیاری از انواع شیشه‌ها، کاغذها، فلزات، پلاستیک، منسوجات، آلمینیوم‌های الکترونیکی مصرف شده در رایانه‌ها و گوشی‌های تلفن همراه. اما استفاده مجدد از زباله‌های زیستی همچون پسمانده مواد خوراکی به عنوان کود جزو بازیافت محسوب نمی‌شوند. موادی که قرار است بازیافت شوند یا به مرکز جمع‌آوری این مواد آورده می‌شوند از کنار خیابان جمع‌آوری می‌شوند و ابتدا دسته‌بندی شده سپس پاک می‌شوند و دوباره پردازشهایی روی آنها انجام می‌شود تا به مواد تازه برای ساخت تبدیل شوند.
برای بازیافت زباله مراحل زیر را میتوان متصور شد:
1- تفکیک پسماند از مبداء
اولین قدم در بازیافت زباله تفکیک زباله ها در خانه است. فرایند تفکیک و جمع آوری زباله ها مشکل ترین قسمت بازیافت هست که اگر این دو مورد به خوبی انجام شوند بازیافت به راحتی صورت می گیرد. در واقع می توان گفت یکی از دلایل کم بودن نرخ بازیافت در برخی کشورها عدم تفکیک و جمع آوری زباله ها می باشد.
تفکیک زباله از مبدا به معنی جدا کردن و نگهداری زباله ها بعد از تولید زباله است. در این فرایند زباله ها براساس دسته بندی رایج تفکیک می شوند. به عنوان مثال در درجه ی اول زباله های خشک از زباله های تر تفکیک می شوند که این مرحله دارای اهمیت بالایی می باشد. در ادامه می توانیم زباله های خشک را بر اساس جنس هر کدام (فلز، شیشه، کاغذ و ...) تفکیک کنیم.
تفکیک زباله از مبدا مزایای زیادی دارد. اولین مزیت آن جلوگیری از کثیف شدن زباله های قابل بازیافت می باشد. همچنین تفکیک زباله در بدو تولید آن بسیار ساده تر از جدا کردن زباله ها در میان انبوه زباله هاست. حال شرکت ازنو در منطقه کاشان این امکان را برای تمامی شهروندان فراهم می کند که پس از جمع آوری پسماندهای خشک با پل های ارتباطی این مرکز تماس گرفته تا عوامل جمع آوری ازنو در کمترین زمان برای دریافت این پسماند ها به درب منازل مراجعه کنند.
2- جمع آوری زباله و انتقال آن به مراکز تفکیک :
مرحله دوم بازیافت زباله، جمع آوری از طریق ایستگاه ها و یا گشت های سیار سطح شهر و انتقال اون به مرکز آموزش تفکیک از مبدا می باشد. این کار باید توسط شهرداری ها و پیمانکاران شهرداری انجام شود اما متاسفانه در ایران افراد زیادی به طور غیرمجاز و بصورت غیر بهداشتی اقدام به این کار می کنند که برخی از آنها مافیای رباله نامیده می شوند که بوسیله به کار گیری کودکان کار و پرداخت هایی ناچیز به آنها به اهداف خود دست می یابند . در منطقه فرهنگی کاشان ازنو مجری انحصاری تفکیک از مبدا و بازیافت است که وظیفه جمع آوری و تفکیک پسماند های منطقه را دارد.
3- تفکیک زباله ها از یکدیگر:
پس از اینکه زباله ها از طریق ایستگاه ها و یا گشت های سیار سطح شهر جمع آوری شدند آنها به مرکز بازیافت و تفکیک از مبدا شهرداری کاشان انتقال داده می شوند .سپس فرآیند مجدد تفکیک در آن مکان انجام مشود . به عنوان مثال زباله های خشک به زباله های با جنس های مختلف دسته بندی می شوند: کارتن ،کتاب ،فلزات، پلاستیک، شیشه و ...
در ادامه بر اساس نیاز هر کدام از این موارد، دوباره مورد تفکیک قرار می گیرند. به عنوان مثال مواد فلزی به دسته های آهن، استیل، چدن و ... تقسیم می شوند. در حین این فرایند زباله های غیر قابل بازیافت و ریجکتی هم از رده خارج می شوند و برای دفع به سایت پردازش هدایت می شوند. در نهایت مواد تفکیک شده به کارخانه های بازیافت منتقل می شوند تا برای تغییر حالت و بازیافت آماده شوند.
4- شستشو و جداسازی آلودگی از زباله:
عد از اینکه زباله ها تفکیک شدند به کارخانه های بازیافت منتقل می شوند. در طی فرایند تولید زباله و انتقال آن به مراکز بازیافت، زباله ها کثیف می شوند و با سایر مواد ترکیب می شوند که در نتیجه ناخالصی به وجود می آید و این ناخالصی کیفیت محصول نهایی را کاهش می دهد و در مواردی بازیافت غیر ممکن می شود. در نتیجه باید زباله ها شستشو داده شوند و آلودگی های آن برطرف شود. تفکیک زباله از مبدا مقدار آلودگی را به شدت کاهش می دهد در نتیجه در هر کشوری تفکیک از مبدا بسیار توصیه می شود.
5- تغییر حالت و شکل زباله به مواد تشکیل دهنده ی آن در کارخانه بازیافت:
بعد از تفکیک و شستشو زباله ها نوبت به ایجاد تغییر در آنها می رسد. به عنوان مثال فلزات جمع آوری شده در کوره های مخصوص ذوب می شوند و به شکل های ساده برای استفاده صنایع دیگر در می آیند. در این مرحله پس از تغییر حالت مواد با یکدیگر ترکیب می شوند و ناخالصی ایجاد می کنند که باعث کاهش کیفیت می شوند. به دلیل افزایش ناخالصی و ضعیف شدن بافت مواد، بازیافت مواد به تعداد نامحدود ممکن نیست و در عمل بعد از چند بار بازیافت، این کار غیر ممکن می شود. پس سعی کنیم زباله کمتری تولید کنیم و این زباله ها را به خوبی در منزل تفکیک کنیم.
6- استفاده از مواد اولیه بازیافتی در صنایع:
پس از تغییر حالت و شکل زباله ها به مواد اولیه، این مواد به صنایع مختلف منتقل می شوند تا مورد استفاده قرار بگیرند. اما نکته ی مهم کیفیت این مواد هست که در طی فرایند بازیافت کاهش یافته است. در نتیجه از این مواد در هر جایی نمی توان استفاده کرد و در موارد خاص کاربرد دارند. به عنوان مثال کاغذهای بازیافتی از لحاظ استحکام ضعیف هستند و در صورت نازک بودن به راحتی پاره می شوند. همچنین این کاغذ ها سفیدی و شفافی اولیه را ندارند و ممکن است این نوع از کاغذ ها در صورت عدم ضدعفونی صحیح، آلودگی و بیماری به همراه داشته باشند. در نتیجه کاغذ های بازیافتی کاربرد گسترده ای ندارند و در موارد خاص قابل استفاده هستند.
همانطور که گفته شد این فرایند به صورت کلی برای همه زباله ها وجود دارد و فقط براساس نوع زباله ممکن است هر مرحله آن از چند مرحله کوچک تر تشکیل شده باشد و یا مرحله ای اهمیت کمتری داشته باشد.
مطالبی که ما پیشنهاد می کنیم
زندگی امروزی، مسئولیت های جدیدی را با خود به همراه آورده است. برای آن که معضل زباله، همه ما را آزار ندهد و فرهنگ تفکیک از مبداء فراگیر گردد و برای هزاران پدیده دیگر زندگی شهروندی که هر آیینه رخ می نماید، می بایست هر کدام از ما یک مسئولیت اجتماعی را بپذیریم.
رسانه آموزشی
ایستگاه های ثابت بازیافت
گشت های سیار
سایت پردازش ازنو
دفن زباله